Tureckie kontrasty

Turcja funduje nam niezłego rollercoastera. Szybko dostajemy lekcję, żeby się nie przyzwyczajać – do pogody, do terenu, do dróg, do ludzi. Nawet do cen żarcia nie warto się przywiązywać. Jest prawie pewne, że wszystko, do czego moglibyśmy z łatwością przywyknąć, jutro będzie wyglądało zupełnie inaczej.

wschód-zachód

Docieramy do Van we wschodniej Turcji. Jest wieczór, pada deszcz ze śniegiem, który szybko zamienia się w szaroburą chlupę rozbryzgującą się pod kołami samochodów. Zimno, nieprzyjemnie. Rowery niepewnie trzymają się nawierzchni drogi, kiedy meandrując między pojazdami staramy się dojechać do centrum miasta. Tej nocy nie spędzimy w namiocie. Zewsząd otaczają nas wysokie budynki hoteli, supermarkety, galerie, masa mniejszych sklepów, knajp i restauracji. Ludzie przemykają ulicami okutani w szaliki i puchowe kurtki. Nikt nie zwraca na nas uwagi, nie uśmiecha się, nie macha. Nikt nie zaprasza na herbatę. To już nie Iran. To Turcy z dużego miasta – traktujący nas z europejską obojętnością i dystansem.

Bez problemu znajdujemy hotel. Konkurencja jest duża, więc i ceny niskie. Zresztą jesteśmy poza sezonem, hotele świecą pustkami. Zaskakuje nas wysoki standard, jaki otrzymujemy za tak niewielką kwotę. Bierzemy prysznic, rzucamy się na łóżko i usypiamy w sekundzie. Jutro pomyślimy, co robić dalej.

Nie jesteśmy przygotowani na taką zimę, to jedno. Znajomi ze Szwajcarii, którzy autobusem z Isfahanu przejechali aż do tureckiej Antalyi nad Morzem Śródziemnym, wysyłają nam zdjęcia z komentarzem „U nas 18 stopni, kąpiemy się w morzu”. Zazdrościmy im, ciągnie nas na wybrzeże, chcemy się jeszcze trochę wygrzać, nacieszyć słońcem, zanim na dobre dopadnie nas zima – ta europejska. Druga kwestia jest niezależna od warunków atmosferycznych, za to związana z położeniem geopolitycznym Turcji. Granica turecko – iracka to 330 kilometrów, a turecko – syryjska aż 820. I gdybyśmy chcieli jechać rowerami, żeby kierować się w stronę morza, to musielibyśmy jechać w bliskiej odległości tych granic. Kurczę no, trochę się boimy. Nie jest to strach paraliżujący, mam prawie stuprocentową pewność, że nic złego by nas nie spotkało. Ale jednak z tyłu głowy szepcze głos rozsądku.

Z bólem serca, i nie bez wątpliwości, czy podjęliśmy dobrą decyzję, wsiadamy do autobusu. Po szesnastu godzinach ma nas dowieść do Adany – już za granicą syryjską, ale jeszcze kilkadziesiąt kilometrów do morza. Podróż trwa prawie dwadzieścia. Co godzinę zatrzymujemy się na wojskowych check pointach. Nie dziwi nas to – jesteśmy w jednym z najbardziej zapalnych rejonów na świecie, a presja, jaką NATO i ONZ wywierają na Turcję w sprawie kontroli granicy, napływu nielegalnych imigrantów (i terrorystów Państwa Islamskiego) jest ogromna. Około 23-ej, podczas kolejnej rutynowej inspekcji do autobusu wchodzi więcej żołnierzy, niż zazwyczaj. Sprawdzają dokumenty każdego pasażera, bagaże. Wpuszczają do środka dwa duże owczarki niemieckie, zaczynają zrywać wykładzinę z podłogi, sprawdzają sufit w autobusie. Każą nam wysiadać. Nie wiemy, co się dzieje, jest ciemno, jesteśmy na pustkowiu, a w autobusie nikt nie mówi po angielsku. W końcu dowiadujemy się, że ten autobus już nie pojedzie – któryś z pasażerów szmugluje dużą ilość papierosów. Za kilkanaście minut podjeżdża mały busik, który ma nas zabrać do najbliższego miasta, gdzie poczekamy kilka godzin na nowy autobus. Papierosy? O to tyle hałasu?
W południe następnego dnia jesteśmy już w Adanie.

ciepło-zimno

Muszę to zaznaczyć na początku – nie takiej Turcji byliśmy ciekawi, i nie do takiej Turcji chcieliśmy jechać, kiedy kilkanaście miesięcy temu kreśliliśmy sobie plan naszej drogi. Kurorty, złote plaże i ekskluzywne hotele nigdy nas nie interesowały. To ostatnia rzecz, po którą wyruszyliśmy w tę podróż. Jest ładnie, jest słonecznie, nie brakuje supermarketów, żeby uzupełnić zapasy. Morze mieni się wszystkimi odcieniami błękitu, drobne ziarenka piasku pięknie wyglądają w słońcu, a my nie możemy pozbyć się wrażenia, że… nie o to nam chodzi. Gdzie tu jakaś przygoda? Gdzie wyzwanie? Bo po drugiej stronie od tego malowniczego morza piętrzą się hotele – wielkie kolosy z prywatnymi basenami. Jedziemy, jedziemy, a te hotele się nie kończą. Jeden w kształcie zamku, jeden zbyt nowoczesny, tragicznie wkomponowany w tradycyjną zabudowę miasta. Kolejny wygląda jak statek kosmiczny. Perła morza. Sułtan. Wielki błękit. Exclusive coś tam. Z trudem znajdujemy wolny kawałek przestrzeni, żeby wieczorem rozbić namiot. Chowamy się w sadzie cytrynowym, ale nie pozostajemy niezauważeni. W nocy ktoś stoi przy namiocie i mówi coś do nas podniesionym głosem. Budzimy się przestraszeni, otwieramy połę namiotu, a nad nami góruje potężna sylwetka z karabinem w dłoni. Tourists? – pyta. Ok, no problem – uśmiecha się i odchodzi, a nam serce chce wyskoczyć z piersi.

Początki z wybrzeżem nie były dla nas najlepsze, czuliśmy, że sporo nas omija. Że doświadczanie takiej Turcji nie będzie różniło się niczym od wakacji w europejskim kurorcie – tyle, że zamiast hotelu mamy namiot, a drinki z palemką zastępuje najtańsza mineralka. Nic tu po nas – pomyśleliśmy więc sobie i uciekliśmy w góry.

I tak, jak szybko uciekliśmy, tak szybko wróciliśmy z podkulonym ogonem. W Turcji góry są tuż za rogiem, to nie jest żadna wielka wyprawa. Dziesięć kilometrów od wybrzeża, i już jesteś w górach. Ale nie sądziliśmy, że temperatura może spaść aż tak gwałtownie, że ze słonecznego wybrzeża, które opuściliśmy jednego dnia możemy w kilka godzin przenieść się do zimowej, zakopanej w śniegu scenerii. Zima zaskoczyła drogowców? Tego nie wiem, ale nas na pewno.

Już wieczorem zrobiło się bardzo zimno. Ubrałam na siebie trzy kurtki, rozpaliliśmy liche ognisko i ogrzewaliśmy skostniałe dłonie. W nocy obudził nas przeraźliwy mróz. No, tego się nie spodziewaliśmy, przecież wczoraj było grubo powyżej zera. Rano zaczął padać śnieg i padał nieprzerwanie przez następne kilkanaście godzin. Kiedy po kolejnej nocy wszystkie drogi pokryły się lodem, a nam hamulce odmówiły posłuszeństwa zdecydowaliśmy się na odwrót i kilkadziesiąt kilometrów sprowadzaliśmy rowery (tak, sprowadzaliśmy) w dół, do wybrzeża.

Jest takie powiedzonko „w górach jest wszystko, co kocham”. Mnie ono trochę śmieszy, bo nie lubię takiego wymuszonego patosu. Wolę raczej powiedzieć, że w górach jest wszystko, co sprawia nam w podróży największą radość – wąskie dróżki, prawie żadnych samochodów, piękne widoki (świat z góry zawsze wygląda lepiej), pustka, cisza i wolność. Więcej potu na podjazdach (a więcej potu dzisiaj = więcej ciastek jutro), i więcej satysfakcji z jazdy. Dlatego wcale nie chcieliśmy wracać nad morze. Dobrze nam tu, chcemy zostać! – krzyczeliśmy w duchu. W końcu zjechaliśmy, ale postanowiliśmy się dobrze sprzętowo przygotować do zimy.

***

Kilkanaście dni później pozbywamy się części rzeczy, inne wysyłamy paczką do Polski. Robimy miejsce w sakwach, w Decathlonie kupujemy dodatkowe śpiwory, ciepłe buty i grube skarpety z wełny merynosów. Jest lepiej. Strefa komfortu poszerzyła się do -20 stopni w nocy, na razie tyle nam wystarczy. Dalej jest zimno, ale ból istnienia z tego powodu jakby trochę mniejszy.

góry-morze

Ale zanim zaatakuje nas kolejna fala zimna (o czym w następnym poście, chyba) robi się ciepło, naprawdę ciepło. Robi się też pięknie, bo choć postanowiliśmy się trzymać wybrzeża, to udawało nam się unikać tych najbardziej zatłoczonych miejsc, a fakt, że jesteśmy poza sezonem działał tylko na naszą korzyść. I muszę przyznać, że mieliśmy naprawdę dużą frajdę! Skaliste wybrzeże wznoszące się kilkaset metrów do góry, żeby po kilku kilometrach znowu opaść gwałtownie do morza. Strome podjazdy, słońce, zapach sosen i cyprysów – endorfiny buchają z nas, jak oszalałe.

Bo trafił nam się niezły miks – crème de la crème z gór i morza. Nad nami majaczą ośnieżone szczyty, a my wsłuchujemy się w szum fal i wciągamy zapachy sadów mandarynkowych i gajów oliwnych.

Mówi się, że mężczyźni nie rozróżniają odcieni. Jak coś jest niebieskie, to jest niebieskie. Na szczęście jestem kobietą, więc mogę się zachwycać turkusowym, a czasem szafirowym kolorem morza. Momentami, w których błękit zmienia się w nieprzyzwoity wręcz lazur, a kiedy burzowe chmury schodzą niżej – w ciemny granat. Taka Turcja jest w dechę, choć z Turkami kontaktu nie łapiemy. Ot, parę spotkań przy drodze, zdawkowych, standardowych pytań. Czasami serdeczny uśmiech, czy pomarańcze podane przez okna samochodów.

Turcji turystycznej wprawdzie nie uniknęliśmy, ba – na własne życzenie święta spędziliśmy w Alanyi – za jakąś nierealnie śmieszną cenę wynajęliśmy na trzy dni… apartament z prywatną kuchnią, sypialnią i salonem. Ale serio – 12 dolarów za dobę! Choć do Alanyi bardziej pasowałoby określenie „miasto duchów”. Ulice są puste, plaże są puste, hotele są puste i restauracje są puste. Gdzieniegdzie przemykają pary emerytowanych Niemców i Skandynawów, którzy wynajmują tu mieszkania na całą zimę, a poza tym miasto ma zupełnie widmowy charakter. Wyobrażamy sobie, co tu się dzieje w sezonie. Auć, to musi boleć – tak duża ilość hoteli w tak małym miasteczku oznacza, że turystów jest więcej niż Turków. Już widzę, jak jakieś duże biuro podróży wysyła tu masowo swoich klientów, żeby się spiekli latem na raczka. I wszystko, dosłownie wszystko jest podporządkowane gustom bogatych wczasowiczów. W zimie to miasto wygląda jak makieta, z której ktoś pozabierał wszystkie figurki.

A 130 kilometrów za Alanyą jest Antalya – w której korzystamy z warmshowersowej gościny Omara. Choć też turystyczna (jedna z najpopularniejszych miejscowości wypoczynkowych w Turcji), to jednak turystów o tej porze roku jest na tyle mało, że nie mają liczebnej przewagi nad Turkami i wtapiają się w tłum. Miasto żyje normalnie, ma urokliwą, czystą i dobrze zachowaną część zabytkową, spory port i część mieszkalno – biznesową, która nie różni się niczym od swoich odpowiedników w innych dużych miastach. W Antalyi mamy szczęście, bo trafił nam się najcieplejszy, jak dotąd, dzień w Turcji – prawie dwadzieścia stopni. Jak na końcówkę grudnia to całkiem niezły wynik.

Azja-Europa

Turcja stoi w rozkroku. Wniosek aplikacyjny o przyjęcie Turcji w poczet państw członkowskich Unii Europejskiej został złożony prawie trzydzieści lat temu. Trzydzieści lat! A negocjacje trwają już od dwunastu. Póki co, droga Turcji do UE wydaje się długa i wyboista. Turcja w dalszym ciągu nie przyznaje się do popełnienia ludobójstwa na Ormianach w początku XX wieku. Nie uznaje państwowości Cypru, czy nie godzi się na większą autonomię Kurdów. Formalnie jest państwem świeckim (co jest kolejnym wymogiem w negocjacjach z UE), jednak prezydenta kraju uznaje się bardziej za zwolennika islamizacji kraju, a sam siebie nazywa „islamistą uszlachetnionym republikańsko”.

Mówimy o Turcji, w której w dużych miastach można się poczuć, jak w każdej zachodniej metropolii, i o Turcji, w której w dalszym ciągu praktykowane są zabójstwa honorowe, porwania i przetrzymywanie kobiet, przymusowe małżeństwa, ograniczanie praw obywatelskich. To Turcja złożona z kontrastów. Jaskrawych barw, bez półśrodków.

Nam o religijności w Turcji przypominają codzienne nawoływania z minaretów. Nie było jeszcze poranka, niezależnie od tego, jak daleko od miast byliśmy, żeby nie budziły nas głosy muezinów. Dla nas to nieodłączna część krajobrazu, który polubiliśmy. Wyznacza nam rytm dnia, i jest chyba jedynym niezmiennym elementem naszej podróży przez Turcję (oprócz wieczornego ryżu z sosem z puszki).